Jeśli udało się wynalazcy uzyskać patent, automatycznie w związku z tym przysługują mu określone prawa w relacji jego przedmiotu z otoczeniem. Przede wszystkim może on decydować o tym, kto w okresie obowiązywania ochrony będzie mógł wynalazku używać. Poprzez różnego rodzaju umowy może wyrazić zgodę na stosowanie przez inne podmioty, oczywiście najczęściej za wynagrodzeniem.
Prawa do wynalazku można również całkowicie odsprzedać innej osobie. Wówczas staje się ona zupełnie nowym właścicielem i to jej przysługuje możliwość decydowania o losie wynalazku i ewentualnych metodach jego monetyzacji. Natomiast w momencie wygaśnięcia ochrony patentowej przechodzi on do tak zwanej domeny publicznej. W uproszczeniu oznacza to, że staje się niejako dobrem wspólnym i może być wykorzystywany przez inne podmioty, także w sposób komercyjny.
Ochrona patentowa oznacza zakaz wytwarzania i używania wynalazku bez zgody twórcy, również jego dystrybucji i sprzedaży. Zwykle dokonuje się jej poprzez zgłoszenie w odpowiednich urzędach, natomiast domaganie się swoich praw z reguły jest już dokonywane w drodze sądowej. Takie rozwiązanie ma miejsce także w Polsce.
Pierwszy z warunków prawidłowego zgłoszenia raczej nie nastręcza problemów. Nieraz najwięcej kłopotów sprawia kwestia „poziomu wynalazczego”. Oznacza ona bowiem, że dla specjalisty w określonej dziedziny stworzony wynalazek nie może niejako wynikać wprost z dotychczasowego stanu wiedzy. Ponieważ wymaga to często wiedzy bardzo specjalistycznej, a wciąż mimo wszystko pozostaje w pewien sposób niedookreślone, konflikty występujące na polu możliwości patentowania danych rozwiązań najczęściej dotyczą spełnienia właśnie tego z trzech warunków.
Trzecim natomiast jest możliwość nadawania się danego rozwiązania do stosowania przemysłowo. Państwa członkowskie WIPO nieraz wprowadzają w tym zakresie pewne ograniczenia. Nie są udzielane patenty przykładowo na terapeutyczne lub chirurgiczne sposoby leczenia (na leki i urządzenia medyczne – tak) czy odmiany roślin i rasy zwierząt. Podobnie z powodu ogólności nie są patentowane odkrycia czy metody matematyczne i teorie naukowe.