Rok temu na blogu pojawił się artykuł na temat polskiego wcielenia Dyrektywy w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (European Accessibility Act, w skrócie: EAA), czyli ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, która wejdzie w życie 28 czerwca. W tamtym artykule znajdziesz więcej informacji o celach samej dyrektywy, a w tym opiszę:

  1. krąg podmiotów objętych nową ustawą,
  2. typy produktów, do których znajdzie ona zastosowanie,
  3. podmioty wyłączone spod jej zasięgu, 
  4. nowe obowiązki,
  5. procedurę nadzorczą,
  6. możliwe kary.

1. Kogo obejmie ustawa?

Jeśli jesteś producentem (ale też upoważnionym przedstawicielem, importerem czy dystrybutorem) lub usługodawcą, czytaj dalej. Kluczowymi kryteriami są typ działalności i jej zasięg terytorialny. Wszystkie kategorie dotyczą:

  • osób fizycznych,
  • osób prawnych,
  • jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej ze zdolnością prawną przyznaną na mocy innych ustaw.

I tak za producenta uznają Cię, jeśli: 

  • wytwarzasz produkt, opcjonalnie zlecasz jego zaprojektowanie lub wytworzenie, oraz
  • prowadzisz obrót tym produktem pod własną nazwą lub własnym znakiem towarowym.

Upoważnionym przedstawicielem będzie podmiot, który ma pisemne pełnomocnictwo od producenta, aby w jego imieniu wykonywać określone czynności na terytorium UE. 

Importerem staniesz się, kiedy:

  • masz miejsce zamieszkania (osoby fizyczne) lub siedzibę (osoby prawne) na terytorium UE oraz
  • wprowadzasz do obrotu produkt z państwa innego niż państwo członkowskie UE lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. 

Dystrybutor to podmiot udostępniający produkt na rynku, inny niż producent i importer.

Co ważne, dystrybutor i importer, będą traktowani jak producent, jeśli 

  • wprowadzą do obrotu produkt pod własną nazwą lub własnym znakiem towarowym lub
  • zmodyfikują produkt już funkcjonujący w obrocie tak, że wpłynie to na jego zgodność z wymaganiami dostępności.

Za usługodawcę uznamy podmiot, który świadczy usługę lub oferuje jej świadczenie konsumentowi na terytorium UE.

2. Jakich produktów będą dotyczyć nowe wymogi?

Listę produktów, które sprawiają, że Twoja działalność załapie się pod nową ustawę, znajdziesz poniżej.

Produkty

  • (konsumencki) sprzęt komputerowy i systemy operacyjne
  • terminale
    • płatnicze (do płatności z użyciem instrumentów płatniczych, tzn. kart lub telefonów) w fizycznym punkcie sprzedaży
    • samoobsługowe, tj.:
      • bankomaty i wpłatomaty
      • automaty biletowe
      • urządzenia do odprawy
      • interaktywne terminale do pozyskiwania informacji (wyłączone są terminale instalowane jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego)
  • urządzenia umożliwiające korzystanie z audiowizualnych usług medialnych (np. piloty, dekodery, set-top boxy) i telekomunikacyjnych (np. komputery osobiste, komputery stacjonarne, laptopy, smartfony, tablety, routery, modemy)
  • czytniki e-booków (sprzęt i oprogramowanie)
#reklama tak tylko przypominam, że moją książkę też można zdobyć w formie e-booka na przykład tutaj

Usługi oferowane i świadczone na rzecz konsumentów

  • telekomunikacja (wyłączone są usługi komunikacji maszyna-maszyna), w tym łączność alarmowa
  • audiowizualne usługi medialne (np. służące obsłudze platform VOD, telewizji hybrydowej)
    • edukacyjne
    • rozrywkowe
    • informacyjne
    • przekaz handlowy
  • transport pasażerski (autobusowy, wodny, lotniczy, kolejowy) w zakresie:
    • strony internetowe
    • usługi oferowane lub świadczone za pomocą urządzeń mobilnych, w tym aplikacje mobilne
    • bilety elektroniczne i usługi elektroniczne systemy sprzedaży biletów
    • dostarczanie informacji związanych z tymi usługami w czasie rzeczywistym, tj.:s
      • rozkłady jazdy, lotów lub rejsów
      • dalsze połączenia tym samym środkiem transportu
      • podstawowe możliwości przesiadek na inne środki transportu
      • odwołania danej podróży
      • opóźnienia w rozpoczęciu podróży
      • zakłócenia ruchu
    • dostarczania informacji za pomocą przeznaczonych do tego interaktywnych terminali samoobsługowych znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej (wyłączone są terminale instalowane jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego)
  • bankowość detaliczna (np. „helpdeski”)
    • umowy o kredyt
      • konsumencki
      • hipoteczny
    • usługi obejmujące czynności działalności maklerskiej
    • usługi
      • w zakresie pieniądza elektronicznego
      • powiązane z rachunkiem płatniczym
      • płatnicze
  • e-commerce (usługi oferowane lub świadczone na odległość przez strony internetowe i urządzenia mobilne, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie konsumenta w celu zawarcia umowy)
  • rozpowszechnianie e-booków

3. Czy są jakieś wyłączenia spod ustawy, które pozwolą mi uniknąć zmian?

Jedyna kategoria wyłączona to mikroprzedsiębiorcy, a więc podmioty zatrudniające mniej niż 10 pracowników, których roczny obrót netto nie przekracza równowartości w złotych 2 mln euro, przy czym trzeba pamiętać o specyficznym sposobie wyliczania obu tych liczb.

Są jednak całe obszary działalności wyłączone spod obowiązywania ustawy, tj.: 

  • strony internetowe i aplikacje mobilne w zakresie:
    • map i map interaktywnych (np. geoportale) stosowanych do nawigacji, o ile sposób prezentacji danych teleadresowych i położenia geograficznego już spełnia wymogi dostępności cyfrowej (według ustawy z 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych);
    • treści, których nie finansujesz i nie tworzysz samodzielnie oraz które nie są pod Twoją kontrolą;
  • usługi komunikacji miejskiej i przewozy pasażerskie (gminne, metropolitalne, powiatowe, powiatowo-gminne i wojewódzkie).

Warto jednak pamiętać, że pomijanie kwestii dostępności może wpłynąć na Twoje szanse w zdobyciu zamówień publicznych, przetargów i innych funduszy. 

4. Co muszę zmienić?

Przede wszystkim oswój się z tymi słowami: 

  • postrzegalność – informacje i elementy interfejsu mają być przedstawiane w formie zapewniającej bezproblemowy odbiór każdemu typowi użytkownika;
  • funkcjonalność – interfejsy muszą być możliwe do obsłużenia bez względu na rodzaj niepełnosprawności; 
  • zrozumiałość – zarówno informacje, jak i obsługa interfejsów mają być możliwe do zrozumienia;
  • kompatybilność – produkty i usługi mają nadążać za rozwojem technologii wspomagających osoby z niepełnosprawnościami i pozostawać dostępne mimo wykorzystania przez nie nowych urządzeń.

Główne obowiązki płynące z ustawy to:

  • zapewnienie spełniania wymagań dostępności w zakresie informacji o produkcie (np. instrukcje, etykiety) i usługach – z tym, że nie musisz ich spełniać, jeśli:
    • wymagałoby to “zasadniczej zmiany podstawowych właściwości produktu albo usługi”,
    • byłoby dla Twojej działalności “nieproporcjonalnym obciążeniem”*;

*Zwróć uwagę, że ustawa nie precyzuje tu, czy chodzi o spójnik “lub” i “i”. Tą kwestię będą prawdopodobnie rozstrzygać ostatecznie sądy lub nowelizacja ustawy, więc dla własnego bezpieczeństwa lepiej do tego czasu uwzględniać obie przesłanki.)

  • obowiązki informacyjne, w tym dokumentacja z samodzielnie przeprowadzonych kontroli obu wyżej wymienionych elementów (przez 5 lat od dnia ostatniego udostępnienia na rynku produktu lub zakończenia oferowania lub świadczenia usługi Prezes Zarządu PFRON lub właściwy organ nadzoru rynku mogą wystąpić o jej przedstawienie), zamieszczanie informacji identyfikujących produkt na opakowaniu i informowanie właściwych organów nadzoru rynku o niespełnianiu przez produkt lub usługę wymagań dostępności;
  • wewnętrzna kontrola produkcji, kwitowana “deklaracją zgodności”, a obejmująca procedury utrzymania zgodności w ramach produkcji seryjnej czy ewentualne działania naprawcze;
  • rozpatrywanie skarg konsumenckich w określonych terminach (będziesz mieć 30 dni na rozpatrzenie skargi lub 60 dni w sprawach “szczególnie skomplikowanych” oraz 6 miesięcy na realizację żądania skarżącego);
  • współpraca z Prezesem Zarządu PFRON lub właściwym organem nadzoru rynku w celu usunięcia niezgodności produktu lub usługi.

Szczególne obowiązki obejmą również poszczególne kategorie podmiotów. Dla importerów będą to:

  • dbałość o spełnianie wymagań dostępności przez produkt wprowadzany do obrotu – też na etapie przechowywania i transportu,
  • zapewnienie dostępu do zrozumiałych instrukcji w języku polskim,
  • udostępnienie dokumentacji technicznej produktu Prezesowi Zarządu PFRON lub właściwemu organowi nadzoru rynku,
  • ewidencja produktów niespełniających wymagań dostępności.

Dystrybutorów obejmą obowiązki:

  • sprawdzenia, czy producent i importer wykonali swoje obowiązki, przed udostępnieniem produktu na rynku;
  • dopilnowania, aby na produkcie znalazło się oznakowanie CE;
  • dbałości o warunki przechowywania i transportu;
  • poinformowania producenta, upoważnionego przedstawiciela lub importera o konieczności działań naprawczych w przypadku wątpliwości co do spełniania wymagań dostępności (w ostateczności możliwe będzie nawet wycofanie produktu z obrotu przez dystrybutora).

5. Jak będzie wyglądał nadzór?

Nadzór to w praktyce kontrola spełniania wymagań dostępności i kontrole celne przy wprowadzaniu produktu na rynek UE. Kontrole produktów i usług będzie mógł przeprowadzić Prezes Zarządu PFRON, organy celne i inne organy w ramach swoich kompetencji:

  • Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej – smartfony, terminale, usługi telekomunikacyjne, dostęp do audiowizualnych usług medialnych, sprzęt komputerowy i systemy operacyjne, e-booki i usługi ich rozpowszechniania;
  • minister właściwy do spraw informatyzacji – handel elektroniczny;
  • Rzecznik Finansowy – bankowość detaliczna;
  • wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego – autobusowy i autokarowy transport pasażerski;
  • Prezes Urzędu Transportu Kolejowego – kolejowy transport pasażerski; 
  • Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego – lotniczy transport pasażerski; 
  • dyrektorzy urzędów morskich (transport morski) i Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Bydgoszczy (transport wodny śródlądowy) – wodny transport pasażerski.

Sama kontrola wiąże się m.in. z:

  • udostępnianiem dokumentów,
  • sprawdzeniem umieszczenia oznakowania CE,
  • oględzinami produktów, pomieszczeń i budynków użyteczności publicznej, gdzie są oferowane lub świadczone usługi,
  • pobieraniem nieodpłatnie próbek produktów do badań (jeśli kontrola wykaże nieprawidłowości, koszty poniesie kontrolowany podmiot gospodarczy).

Dodatkowo powstanie system ICSMS, czyli system informacyjno-komunikacyjny, w którym znajdą się informacje na temat spełniania wymagań dostępności przez skontrolowane produkty.

Możliwe będzie też złożenie przez każdego zainteresowanego zawiadomienia do Prezesa Zarządu PFRON o niespełnianiu przez produkt lub usługę wymagań dostępności. 

Poza tym do kontroli znajdą zastosowanie instrumenty znane już z obowiązującej ustawy Prawo przedsiębiorców w zakresie, w jakim dotyczą kontroli działalności gospodarczej.

6. Czy są możliwe kary?

Tak. Jeśli okaże się, że nie spełniasz wymagań dostępności, organy kontrolujące:

  • wezwą Cię do działań naprawczych albo do wycofania produktu z obrotu,
  • mogą zakazać udostępniania na rynku produktu (maksymalnie na 180 dni, które mogą ulec w pewnych przypadkach przedłużeniu),
  • jeśli w grę wchodzi produkt stwarzający zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa konsumentów, wezwą Cię do powiadomienia konsumentów o tym fakcie.

Jeśli nie podejmiesz wskazanych przez organy kontrolujące działań, to mogą one wymusić pożądane kroki w sposób bardziej sformalizowany, czyli na drodze decyzji administracyjnej.

Podobne środki mogą być wdrożone w przypadku usług.

Po informacje o karach pieniężnych sięgnij do tego artykułu.

Od razu zapraszam do oczekiwania na kolejny artykuł z serii EAA, w którym zajmiemy się kwestiami bardziej praktycznymi. Póki co wpadaj do poprzedniego. A za pomoc z wpisem dziękuję Zuzie Skurzak!

💛 Jeśli podoba Ci się ten wpis i chcesz wspierać moją twórczość, zajrzyj na mój profil na Suppi TUTAJ 👇

☕ Dodaj mi energii!

Sprawdź więcej wpisów związanych z Dostępność