Powódź to ogromne wyzwanie dla wielu osób i firm. Chcemy pomóc Wam tak, jak potrafimy najlepiej, czyli wraz z adwokatem Wojciechem Brzostowskim prosto opowiedzieć Wam o najważniejszych z punktu widzenia pracownika i pracodawcy przepisach prawa pracy do wykorzystania w walce z bezlitosnym żywiołem. Pomogą Wam one zarządzić pracą firmy, nieobecnościami pracowników i stratami, które wyrządziła woda.

Co możesz od razu?

  • Bezpieczeństwo Pracowników, czyli BHP w praktyce

„Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.” Ten trywialny przepis w czasach staje się faktem i powinien być naszym najwyższym priorytetem. 

Jeżeli wiesz, że możesz zostać poszkodowany, przygotuj się na to! Poinformuj swoich pracowników jak bezpiecznie przerwać pracę i gdzie przemieścić się w przypadku zagrożenia. W razie zagrożenia nie zwlekaj do ostatniej chwili – wstrzymaj pracę, wyłącz prąd i gaz, zabezpiecz to, co trzeba i wydaj polecenie ewakuacji!

Pamiętaj też o ważnych dla Ciebie dokumentach, narzędziach i przedmiotach. Jeśli jeszcze masz taką możliwość – przenieś je na wyższe piętra lub spakuj tak, by łatwo można było je przenieść w inne miejsce.

To, jak zachować swoje własne bezpieczeństwo zostawimy specjalistom. Szczegółowych informacji o tym, jak zadbać o siebie i najbliższych znajdziesz na stronie: https://www.gov.pl/web/rcb/jak-postepowac-podczas-powodzi.

  • Nieobecności

Zalane i nieprzejezdne drogi, powalone drzewa, zerwane wały powodziowe, podmyte budynki. To tylko kilka z przeszkód, jakie mogą napotkać Twoi pracownicy w drodze do pracy. Czy mogą jakoś usprawiedliwić swoją nieobecność lub otrzymać zwolnienie na ten czas? Oczywiście – jest na to kilka sposobów:

  • Zwolnienie z tytułu siły wyższej

Niedawno został dodany do Kodeksu Pracy art. 1481 § 1, zgodnie z którym:

„Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.”

Daje on możliwość skorzystania przez pracownika ze 2 dni / 16 godzin zwolnienia od pracy, z zachowaniem 50 % wynagrodzenia, gdy w wyniku siły wyższej (tutaj – powódź, wypadek), nie może stawić się on do pracy.

By to zrobić musi złożyć wniosek (tak jak robi to w typowych sytuacjach) najpóźniej w dniu, kiedy chce skorzystać z tego zwolnienia, a Ty, jako pracodawca musisz mu go udzielić.

  • Urlop na żądanie

Art. 1672 Kodeksu pracy – Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Art.  1673 Kodeksu Pracy – Łączny wymiar urlopu wykorzystanego przez pracownika na zasadach i w trybie określonych w art. 1672 nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy.

W każdej chwili Pracownik, najpóźniej w dniu, gdy chce skorzystać z urlopu i do momentu, kiedy powinien on rozpocząć zwyczajowo pracę, może złożyć wniosek o tzw. „urlop na żądanie” czy „NŻ’tę”.

Łączny wymiar takiego urlopu wynosi 4 dni w roku kalendarzowym i odliczany jest on z puli urlopu wypoczynkowego na ten rok. Pamiętaj, że jeżeli ktoś wykorzystał już całą pulę urlopu, nie może skorzystać z UŻ.

Za ten czas Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jak za urlop wypoczynkowy. 

  • Urlop bezpłatny

W ostateczności, gdy nie ma innej możliwości, by pracownik pojawił się okresowo w pracy, na jego pisemny wniosek, można udzielić mu urlopu bezpłatnego.

Pamiętaj jednak, że spowoduje to pozbawienie Pracownika prawa do ubezpieczenia chorobowego i zdrowotnego!

  • Usprawiedliwiona nieobecność

Jeżeli Pracownik nie skorzysta z żadnej z ww. opcji, ale zawiadomi Cię o przyczynach uniemożliwiających mu stawienie się do pracy, przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania – najpóźniej w drugim dniu nieobecności – jego nieobecność nie będzie nieusprawiedliwiona.

Zawiadomienie może być dokonane osobiście lub przez inną osobę, telefonicznie lub za pośrednictwem innego środka łączności albo drogą pocztową.

Wynagrodzenie za czas takiej nieobecności nie przysługuje (art. 80 Kodeksu pracy)!

  • Przestój

Jeśli woda zablokowała pracę zakładu i nie ma widoków na dalszą pracę, mamy do czynienia z tzw. przestojem określonym w art. 81 Kodeksu Pracy:

§  1. Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.

§  2. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, przysługuje pracownikowi za czas niezawinionego przez niego przestoju. Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, wynagrodzenie nie przysługuje.

§  3. Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę, nie niższe jednak od wynagrodzenia ustalonego zgodnie z § 1. Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, przysługuje wyłącznie wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę.

Za czas trwania przestoju przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości (najczęściej) 60 % dniówki, jednak nie mniej niż minimalne wynagrodzenie dzienne za pracę (224,8 zł brutto).

Na ten czas możesz też powierzyć pracownikowi inną, odpowiednią pracę z zachowaniem prawa do wynagrodzenia przewidzianego za tę pracę, lecz nie mniej niż wskazaliśmy powyżej.

  • Nadgodziny

Ratowanie mienia, pomoc mieszkańcom, dbanie o życie i zdrowie ludzi oraz usuniecie zagrożenia może zająć w te trudne dni więcej niż 8 godzin dziennie. Co zrobić w takim przypadku?

Art. 151 Kodeksu Pracy

§ 1. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:

1)konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;

2)szczególnych potrzeb pracodawcy.

Możliwe jest polecenie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, korzystając z wprost wymienionej w art. 151 § 1 pkt. 1 Kodeksu pracy możliwości. Stosowanie tego paragrafu różni się od typowych nadgodzin:

  1. Nie obowiązuje limit 150 godzin nadliczbowych w trakcie roku kalendarzowego (art. 151 § 3 Kodeksu pracy);
  2. Nie trzeba zapewniać Pracownikowi co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego – ma być on rozliczony w trakcie całego okresu rozliczeniowego (art. 132 § 2 pkt. 2 Kodeksu pracy)
  3. Minimalny tygodniowy odpoczynek może zostać skrócony z 35 do 24 godzin (art. 133 § 2 Kodeksu pracy).

Polecenie wykonywania pracy w takim wymiarze wiąże Pracownika – nie może on odmówić jego wykonania, z zastrzeżeniem wykonywania pracy zgodnie z jego możliwościami fizycznymi i psychicznymi.

Niezależnie od tego, za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje dodatek do wynagrodzenia albo czas wolny od pracy.

Pamiętaj – nie możesz polecić wykonywania pracy w nadgodzinach pracownikom młodocianych, kobietom w ciąży i osobom z niepełnosprawnością!

  • Inna praca

Gdy nie ma możliwości wykonywania pracy w typowy sposób, możesz polecić Pracownikowi inną pracę niż określona w zawartej z nim umowie o pracę. Zmiana ta może trwać maksymalnie 3 miesiące w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia takiej osoby i odpowiada posiadanym przez nią kwalifikacjom.

Art. 42 § 4 Kodeksu Pracy – Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.

  • Opieka nad dzieckiem – zasiłek opiekuńczy

W chwilach, gdy ze względu na zamknięcie żłobka, przedszkola lub szkoły konieczne jest zajmowanie się dziećmi do lat 8 – możliwe jest uzyskanie zasiłku opiekuńczego. Przysługuje on nie dłużej niż przez nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym i wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku.

Szczegółowe informacje o tym kiedy przysługuje zasiłek i jak go uzyskasz znajdziesz na stronie ZUS:

Co dalej? Czy będą jakieś inne możliwości i wsparcie?

Wymienione rozwiązania to typowe możliwości, które można zastosować na gruncie codziennych paragrafów. Są one dopiero początkiem możliwości!

Rada Ministrów planuje na dniach wprowadzić dwa nadzwyczajne rozporządzenia, które stosowane są wyłącznie w najcięższych klęskach powodziowych. Są to:

  • Rozporządzenie w sprawie ograniczeń wolności i praw w związku z obowiązywaniem stanu klęski żywiołowej
  • Rozporządzenie w sprawie wykazu gmin poszkodowanych w wyniku wystąpienia powodzi, w których stosowane są szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków tych powodzi.

Dlaczego te dwa rozporządzenia są tak ważne i musisz się nimi zainteresować? Wpłyną one na Twoje możliwości działania i mogą stosować się bezpośrednio do Twojej firmy, organizacji pracy i sytuacji Twoich pracowników!

Pozwalają one na zastosowanie rozwiązań szczególnych, przewidzianych w:

Szczególnie Ustawa powodziowa da Ci nowe możliwości zarządzania zakładem pracy oraz uzyskania bezpośredniego wsparcia w tych trudnych chwilach. Wśród takich rozwiązań znajdują się m.in.:

  • Nieobecności (art. 8 Ustawy powodziowej):

Nieobecność Pracownika z powodu powodzi, która może trwać do 10 dni roboczych. Za każdy dzień nieobecności przysługiwać mu będzie dniówka w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę brutto (224,8 zł),

Art. 8:

  1. Faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią stanowi podstawę usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy.
  2. Za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z przyczyny, o której mowa w ust. 1, pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika.
  • Inna praca (art. 8 ust. 5 Ustawy powodziowej)

Jeżeli konieczne jest podjęcie działań wymierzonych w usunięcie skutków powodzi w zakładzie pracy (np. naprawa zniszczonych pomieszczeń, maszyn lub przywrócenie produkcji), będziesz mógł polecić Pracownikom wykonywanie pracy innego rodzaju niż ta określona w ich umowie o pracę. Wówczas przysługiwać im będzie wynagrodzenie jak za urlop wypoczynkowy, bez konieczności zachowania rygorów wskazanych w art. 42 § 4 Kodeksu Pracy (odpowiadania kompetencjom i max. 3 miesięczny termin polecenia).

Art. 8 ust. 5

Pracodawca może powierzyć pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

  • Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (art. 10 Ustawy powodziowej)

Jeżeli w Twoim zakładzie pracy funkcjonuje ZFŚS, będziesz mógł przeznaczyć zgromadzone na nim środki na pomoc poszkodowanym pracownikom. Pomoc taka będzie zwolniona z podatku dochodowego

Art.  10

Środki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych mogą być przeznaczone na cele związane z pomocą dla poszkodowanych zatrudnionych u pracodawcy, który utworzył fundusz, a także dla poszkodowanych zatrudnionych u innego pracodawcy w okresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2.

  • Składki na ZUS

Jeżeli zostaniesz poszkodowany przez powódź w okresie stosowania Ustawy powodziowej i spóźnisz się z zapłatą składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne lub innych składek wymaganych przez ZUS, a opłacisz je w terminie wskazanym w rozporządzeniu – będą one uznane za opłacone w terminie. Dopiero po tym czasie będą mogły zostać naliczone odsetki za zwłokę.

Art. 36

1.     Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz inne składki, do poboru których jest obowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, należne za okres wskazany w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2, opłacone przez poszkodowanego będącego płatnikiem tych składek w terminie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2, uważa się za opłacone w terminie.

2.     W przypadku niedotrzymania terminu określonego w ust. 1, odsetki za zwłokę będą naliczane, poczynając od dnia następującego po upływie terminu określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2.

  • Pomoc państwowa

Ustawa powodziowa umożliwi też uzyskanie wsparcia finansowego od Państwa. W szczególności obejmować może ono:

  • Zwrot kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników (art. 21 ust. 1 Ustawy powodziowej)
  • Umorzenie refundacji na wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy lub środków na podjęcie działalności gospodarczej (art. 18 Ustawy powodziowej)
  • Umorzenie pożyczek z PFRON udzielonych przed wystąpieniem powodzi (art. 13 Ustawy powodziowej)
  • Nieoprocentowane pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 23 Ustawy powodziowej)
  • Zwolnienie od niektórych opłat, np. opłaty skarbowej, opłaty za wydanie paszportu (art. 29 Ustawy powodziowej)
  • Pożyczki dla przedsiębiorców (art. 41 i n. Ustawy Powodziowej).
  • Zapomogi

Osoby pokrzywdzone powodziom będą również mogły otrzymać wsparcie od gminy. W szczególności Ustawa powodziowa daje możliwość wnioskowania o

  • jednorazowy zasiłek powodziowy (2.000 zł)

Może go otrzymać rodzina lub osoba samotnie gospodarująca, w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej.

Jest on przyznawany przez wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której poniosłeś szkodę w wyniku powodzi albo gminy sąsiadującej (gdzie się ewakuowałeś), niezależnie od Twoich dochodów.

  • pomoc doraźną (do 6.000 zł)
  • zasiłek celowy na remont domu/mieszkania (nawet do 200.000 zł)
  • zasiłek celowy na remont albo odbudowę budynków gospodarczych (do 100.000 zł).

Szczegółowych informacji o warunkach przyznania ww. zapomóg oraz o sposobie wnioskowania szukajcie na stronach Waszego urzędu gminy (miasta)!

Jesteśmy z Wami! Nadzieja pozwoli uczynić dziś cuda! 💪💧